Τα συμπληρώματα διατροφής αποτελούν στις Η.Π.Α. μια βιομηχανία 30 δισεκατομμυρίων δολαρίων, με περισσότερα από 90.000 προϊόντα στην αγορά. Ανάλογοι αριθμοί υπάρχουν και στην Ευρώπη. Σε πρόσφατες έρευνες διαπιστώθηκε ότι το 52% των ενηλίκων παίρνουν τουλάχιστον 1 συμπλήρωμα διατροφής και το 10% παίρνουν 4 και περισσότερα συμπληρώματα. Οι βιταμίνες (A, C, D, B12 κλπ) και τα μέταλλα (σίδηρος, ασβέστιο, ψευδάργυρος κλπ) είναι τα πιο δημοφιλή από τα συμπληρώματα και καταναλώνονται από το 48% και 39% των ενηλίκων σύστοιχα, με στόχο τη διατήρηση της υγείας και την πρόληψη νοσημάτων.
Υπάρχει επομένως ένας ενθουσιασμός γι’ αυτές τις ουσίες, ο οποίος όμως δεν δικαιολογείται από τα αποτελέσματα των κλινικών μελετών. Οι περισσότερες τυχαιοποιημένες μελέτες με βιταμίνες και μέταλλα απέτυχαν να δείξουν ότι υπάρχει όφελος στην πρωτογενή και δευτερογενή πρόληψη νοσημάτων. Αντίθετα, σε μερικές μελέτες διαπιστώθηκε ότι η λήψη αυτών των ουσιών σε μεγάλες ποσότητες (παράδειγμα το β-καροτένιο, το φυλλικό οξύ, η βιταμίνη Ε ή το σελήνιο) μπορεί να έχει βλαβερές συνέπειες, όπως αυξημένη θνητότητα, αυξημένος κίνδυνος καρκίνων και αιμορραγικών εγκεφαλικών επεισοδίων.
Η αλήθεια είναι ότι αυτά τα συμπληρώματα διατροφής δεν μπορούν να υποκαταστήσουν μια υγιεινή και ισορροπημένη διατροφή και, στις περισσότερες περιπτώσεις, δεν προσφέρουν κανένα επιπρόσθετο όφελος. Υπάρχουν πολλοί λόγοι για τη λήψη αυτών των ουσιών μέσω της υγιεινής διατροφής και όχι μέσω συμπληρωμάτων: τα μικροθρετικά συστατικά της τροφής απορροφώνται πολύ καλύτερα και δεν έχουν τον κίνδυνο ανεπιθύμητων ενεργειών. Ένα υγιεινό διαιτολόγιο προσφέρει ένα ευρύ φάσμα σημαντικών θρεπτικών ουσιών σε βιολογικά ιδανικές αναλογίες, σε αντίθεση με τα συμπληρώματα διατροφής που επιλεκτικά έχουν κάποιες βιταμίνες ή μέταλλα σε δυσανάλογα μεγάλες ποσότητες. Πράγματι, η κλινική έρευνα έχει δείξει ότι η καλή υγεία σχετίζεται περισσότερο με συγκεκριμένους τύπους υγιεινής διατροφής και με συγκεκριμένες τροφές παρά με τη λήψη μεμονωμένων μικροθρεπτικών συστατικών.
Η λήψη επομένως συμπληρωμάτων διατροφής δεν συνιστάται στον γενικό πληθυσμό. Υπάρχουν όμως περιπτώσεις στις οποίες η λήψη τους είναι επιβεβλημενη. Πρόκειται για ομάδες ανθρώπων στις οποίες οι ανάγκες σε μικροσυστατικά δεν καλύπτονται με τη διατροφή.
Έγκυες
Είναι σαφές ότι οι γυναίκες που σχεδιάζουν εγκυμοσύνη ή βρίσκονται στο 1ο τρίμηνο της κύησης θα πρέπει να λαμβάνουν αρκετή ποσότητα φυλλικού οξέος για την αποφυγή νευρολογικής βλάβης στο έμβρυο. Το φυλλικό οξύ είναι ένα από τα ελάχιστα μικροθρεπτικά συστατικά που έχει καλύτερη βιοδιαθεσιμότητα στην συνθετική μορφή από τη φυσική. Η χορήγηση πολυβιταμινούχων κι πολυμεταλλούχων σκευασμάτων στη διάρκεια της κύησης θα καλύψει τις αυξημένες ανάγκες σε φυλλικό οξύ, σε βιταμίνη D και σε άλλα συστατικά. Οι έγκυες επίσης θα πρέπει να καταναλώνουν τροφές πλούσιες σε σίδηρο.
Παιδιά
Στα παιδιά που θηλάζουν θα πρέπει να χορηγείται συμπληρωματικά βιταμίνη D και σίδηρος. Σε όλα τα παιδιά, στο 1ο έτος ηλικίας, θα πρέπει να γίνεται εξέταση αίματος για σίδηρο και την ύπαρξη τυχόν σιδηροπενικής αναιμίας.
Τα υγιή παιδιά που έχουν μια ισορροπημένη διατροφή δεν χρειάζονται συμπληρώματα με βιταμίνες και μέταλλα. Αντιθέτως, θα πρέπει να αποφεύγουν την υπερβολική λήψη βιταμινών διότι ενδεχομένως έχει βλαπτικές επιδράσεις.
Μεσήλικες και ηλικιωμένοι
Μερικά άτομα μεγαλύτερα των 50 ετών μπορεί να μην έχουν καλή απορρόφηση της βιταμίνης Β12 και θα πρέπει να την συμπληρώνουν με εμπλουτισμένες τροφές ή συμπληρώματα. Αυτό ισχύει ακόμη περισσότερο στα άτομα με κακοήθη (ή μεγαλοβλαστική) αναιμία.
Όσον αφορά τη βιταμίνη D, η συνιστώμενη ημερήσια δόση για τη διατήρηση καλής υγείας των οστών είναι 600 μονάδες για άτομα έως 70 ετών και 800 για όλους άνω των 70.
Για το ασβέστιο, η συνιστώμενη λήψη είναι 1000 mg ημερησίως για άνδρες 51 έως 70 ετών και 1200 mg ημερησίως για γυναίκες 51 έως 70 ετών και για όλους άνω των 70. Υπάρχουν φόβοι ότι τα συμπληρώματα ασβεστίου μπορεί να αυξήσουν τον κίνδυνο νεφρολιθίασης (πέτρες στα νεφρά) και καρδιαγγειακών νοσημάτων. Γι΄ αυτό, ο στόχος της ημερήσιας λήψης είναι προτιμότερο να επιτυγχάνεται με φυσικές τροφές πλούσιες σε ασβέστιο και τα συμπληρώματα ασβεστίου να χρησιμοποιούνται μόνο σε ειδικές περιπτώσεις.
Η λήψη πολυβιταμινούχων και πολυμεταλλούχων σκευασμάτων δεν συνιστάται σε υγιή άτομα.
Ειδικά για τα άτομα που παίρνουν ορισμένα αντιπηκτικά φάρμακα χρειάζεται προσοχή διότι η λήψη βιταμίνης Κ μπορεί να μειώσει τη δράση αυτών των φαρμάκων με ολέθριες συνέπειες. Επίσης, η λήψη βιοτίνης (βιταμίνη Β7) παρεμβαίνει στην ακρίβεια της μέτρησης της τροπονίνης και άλλων εργαστηριακών εξετάσεων.
Ιατρικές καταστάσεις και νοσήματα στα οποία χρειάζεται η χορήγηση βιταμινών και μετάλλων
Στις παρακάτω περιπτώσεις σε συνεννόηση με τον θεράποντα ιατρό είναι απαραίτητη η χορήγηση βιταμινών είτε μετάλλων:
Βαριατρική χειρουργική
Κακοήθης αναιμία
Νόσος Crohn, άλλες φλεγμονώδεις νόσοι του εντέρου, κοιλιοκάκη
Οστεοπώρωση και άλλα νοσήματα των οστών
Εκφύλιση της ωχράς κηλίδας
Περιπτώσεις υποθρεψίας
Βιβλιογραφία
Manson JE, Bassuk SS. Vitamin and Mineral SupplementsWhat Clinicians Need to Know. JAMA. Published online February 05, 2018. doi:10.1001/jama.2017.21012
