Η θεωρία ότι ορισμένα αντιυπερτασικά συχσετίονται με λιγότερη άνοια υποστηρίχθηκε από μια δευτερεύουσα ανάλυση της περίφημης μελέτης γαι την υπέρταση SPRINT.
Η υπέρταση, που επηρεάζει σχεδόν το ένα τρίτο των ενηλίκων παγκόσμια, είναι ο κύριος τροποποιήσιμος παράγοντας κινδύνου για την εμφάνιση άνοιας. Η χαμηλότερη αρτηριακή πίεση (ΑΠ), ειδικά στη μέση ηλικία, σχετίζεται με χαμηλότερο κίνδυνο άνοιας σε μελέτες παρατήρησης. Οι πρόσφατες μελέτες έχουν δείξει ότι η στόχευση εντατικής ρύθμισης της ΑΠ χρησιμοποιώντας μια ποικιλία αντιυπερτασικών φαρμάκων μειώνει την ήπια γνωστική εξασθένηση (MCI) και τον κίνδυνο άνοιας ακόμη και σε μεγαλύτερες ηλικίες σε σύγκριση με την συνηθισμένη ρύθμιση της ΑΠ. Επειδή δεν υπάρχουν αποτελεσματικές θεραπείες τροποποίησης της νόσου για την άνοια, η πρόληψη μέσω της βέλτιστης ρύθμισης της υπέρτασης είναι κρίσιμη για τη μείωση της επιβάρυνσης της δημόσιας υγείας από την άνοια. Ωστόσο, παραμένει ασαφές εάν ορισμένες κατηγορίες αντιυπερτασικών φαρμάκων είναι πιο αποτελεσματικές στην πρόληψη της άνοιας από άλλες, ανεξάρτητα από τις επιδράσεις τους στη μείωση της ΑΠ.
Μια ανάλυση παρατήρησης 1.909 ηλικιωμένων ενηλίκων(μέση ηλικία 74,5 έτη) διαπίστωσε ότι οι χρήστες αντιυπερτασικών που διεγείρουν τους υποδοχείς αγγειοτασίνης ΙΙ τύπου 2 και 4 είχαν χαμηλότερα ποσοστά άνοιας σε σύγκριση με χρήστες αντιυπερτασικών που αναστέλλουν τους ίδιους υποδοχείς. Το σύστημα ρενίνης-αγγειοτασίνης είναι μια βιοχημική οδός με μακροπρόθεσμο και αναπόσπαστο ρόλο στην παθογένεση της άνοιας, η οποία καθοδηγείται σε μεγάλο βαθμό από την αγγειοτασίνη II. Τα δεδομένα από ζώα και μηχανιστικά δείχνουν ότι τα αντιυπερτασικά φάρμακα που διεγείρουν τους υποδοχείς της αγγειοτενσίνης ΙΙ τύπου 2 και 4 προάγουν ευεργετικά αποτελέσματα στον εγκέφαλο, πιθανώς μέσω μειωμένης ισχαιμίας, ενισχυμένης εγκεφαλικής ροής αίματος και βελτιωμένης επεξεργασίας της χωρικής μνήμης, μεταξύ άλλων οδών.
Αν και η χρήση αντιυπερτασικών φαρμάκων που διεγείρουν (αναστολείς υποδοχέων αγγειοτενσίνης ΙΙ τύπου 1, αναστολείς διαύλων ασβεστίου διυδροπυριδίνες και θειαζιδικά διουρητικά) έναντι αυτών που αναστέλλουν (αναστολείς του μετατρεπτικού ενζύμου της αγγειοτενσίνης [ΜΕΑ], β-αποκλειστές και ανταγωνιστές ασβεστίου μη διυδροπυριδίνες) τους τύπου 2 και 4 υποδοχείς της αγγειοτασίνης ΙΙ έχουν συσχετιστεί με χαμηλότερο κίνδυνο άνοιας, η συσχέτισή τους με γνωστικά αποτελέσματα σε μελέτες υπέρτασης, με επίπεδα ΑΠ στο εύρος των τρεχουσών κατευθυντήριων οδηγιών, δεν έχει αξιολογηθεί.
Πρόσφατα αξιολογήθηκε η συσχέτιση της χρήσης αντιυπερτασικών σχημάτων που περιέχουν αποκλειστικά φάρμακα που διεγείρουν έναντι αναστολής των υποδοχέων αγγειοτενσίνης τύπου 2 και 4 στην MCI ή πιθανή άνοια στη μελέτη SPRINT.
Μεταξύ των συμμετεχόντων στη μελέτη με υψηλή αρτηριακή πίεση (ΑΠ) που χρησιμοποιούσαν μόνο φάρμακα που διεγείρουν τους υποδοχείς αγγειοτενσίνης ΙΙ τύπου 2 και 4 και εκείνων που χρησιμοποιούσαν μόνο φάρμακα αναστολής των υποδοχέων, οι πρώτοι έτειναν να έχουν χαμηλότερο κίνδυνο γνωστικής εξασθένησης σχεδόν 5 χρόνια αργότερα:
- Αμνησιακή ήπια γνωστική εξασθένηση ή πιθανή άνοια: 45 έναντι 59 περιπτώσεων ανά 1.000 ανθρωπο-έτη (HR 0,76, 95% CI 0,66-0,87)
- Μόνο αμνησιακή MCI: 40 έναντι 54 περιπτώσεων ανά 1.000 ανθρωποέτη (HR 0,74, 95% CI 0,64-0,87)
- Πιθανή άνοια μόνο: 8 έναντι 10 περιπτώσεων ανά 1.000 ανθρωποέτη (HR 0,80, 95% CI 0,57-1,14)
Σε πληθυσμιακό επίπεδο, η μετατόπιση της αντιυπερτασικής συνταγογράφησης από ανασταλτικά σε διεγερτικά σχήματα, με ταυτόχρονη τήρηση των υφιστάμενων συστάσεων για την υπέρταση, θα μπορούσε να είναι μια πολλά υποσχόμενη στρατηγική για τη μείωση της εμφάνισης της άνοιας.
Αυτή η στρατηγική θα σήμαινε μετατόπιση του θεραπευτικού παραδείγματος από αναστολείς ΜΕΑ [του μετατρεπτικού ενζύμου αγγειοτασίνης] σε αναστολείς υποδοχέων αγγειοτασίνης ΙΙ τύπου 1 και μείωση της ποσότητας ακατάλληλης χρήσης β-αποκλειστών σε απουσία στεφανιαίας νόσου ή καρδιακής ανεπάρκειας με μειωμένο κλάσμα εξώθησης.
Η άνοια είναι ένα αυξανόμενο πρόβλημα δημόσιας υγείας χωρίς καλά προληπτικά μέτρα μέχρι σήμερα.
Προς το παρόν όμως, δεν μπορούμε να προτείνουμε στο κλινικό περιβάλλον να συνταγογραφούνται αντιυπερτασικά για ήπια γνωστική εξασθένηση ή άνοια. Ωστόσο, αυτή η μελέτη θέτει μια σταθερή βάση για μελλοντική έρευνα σε συγκεκριμένους τύπους αντιυπερτασικών για την πρόληψη της γνωστικής έκπτωσης στη γήρανση.
Ενώ τα αποτελέσματα βασίζονται σε δευτερογενείς αναλύσεις από δεδομένα που συλλέχθηκαν για μια άλλη ερευνητική ερώτηση, τα ευρήματα ότι μια συγκεκριμένη ομάδα φαρμάκων για την αρτηριακή πίεση σχετίζεται με χαμηλότερο κίνδυνο ανάπτυξης γνωστικής εξασθένησης είναι πολύ συναρπαστικά.
Η μελέτη SPRINT περιελάμβανε πάνω από 9.000 άτομα ηλικίας 50 ετών και άνω με αυξημένο κίνδυνο καρδιαγγειακής νόσου. Οι συμμετέχοντες τυχαιοποιήθηκαν σε μια στρατηγική εντατικής θεραπείας (στόχευση συστολικής ΑΠ <120 mm Hg) ή σε μια τυπική στρατηγική θεραπείας (στόχευση συστολικής ΑΠ <140 mm Hg).
Βάσει αυτής της μελέτης, οι αμερικανικές κατευθυντήριες γραμμές άρχισαν να προτείνουν τα 130/80 mm Hg ως νέο στόχο ΑΠ για τους περισσότερους ανθρώπους το 2017.
Βιβλιογραφία
Marcum ZA, Cohen JB, Zhang C, et al. Association of Antihypertensives That Stimulate vs Inhibit Types 2 and 4 Angiotensin II Receptors With Cognitive Impairment. JAMA Netw Open. 2022;5(1):e2145319.
